Son günlerde TRT’de yayınlanan Teşkilat dizisinde işlenen bir senaryo, kamuoyunda dikkat çekici bir tartışmaya yol açtı. Dizide, dış güçler ve terör örgütlerinin Türkiye’de büyük bir depremi tetiklemek için yer altından titreşim verdiği iddia ediliyor. Peki, gerçekten yer altına belirli bir müdahale yapılarak büyük bir deprem oluşturulabilir mi? Bilim insanları bu konuda ne söylüyor?
Öncelikle doğal depremlerin oluşum mekanizmasını anlamak gerekiyor. Depremler, yer kabuğundaki tektonik plakaların birikmiş stresin sonucunda aniden hareket etmesiyle meydana gelir. Bu hareket, büyük miktarda enerjinin açığa çıkmasına neden olur ve sismik dalgalar halinde yeryüzüne yayılır. Depremin büyüklüğünü belirleyen en önemli faktör, fay hatlarında biriken enerji miktarıdır.
Evet, insan faaliyetleri küçük ölçekli depremleri tetikleyebilir.
Örneğin:Büyük maden patlatmaları ve ağır baraj yapıları, küçük ölçekli sismik hareketlere yol açabilir.
Petrol ve doğalgaz çıkarma yöntemlerinden biri olan hidrolik çatlatma, düşük büyüklükte depremler oluşturabilir.
Büyük nükleer patlamalar, sismik dalgalar yaratabilir ancak büyük bir fay hattını tetikleyerek yıkıcı bir deprem oluşturma ihtimali son derece düşüktür.
Ancak tüm bu örnekler, büyük ve yıkıcı tektonik depremleri tetikleyecek güçte değildir. Depremler milyonlarca yıl boyunca biriken devasa enerjilerin sonucudur. İnsan eliyle bir bölgeye titreşim verilerek büyük bir fay hattını harekete geçirmek, bilimsel olarak mümkün değildir.
"Yapay deprem silahları" teorisi uzun yıllardır dolaşımda olan bir iddia. Özellikle HAARP (Yüksek Frekanslı Aktif Auroral Araştırma Programı) gibi projelerin depremleri tetikleyebileceği iddia edilmiştir.
Ancak bilim insanları, HAARP’ın yalnızca iyonosfer araştırmaları yapan bir tesis olduğunu ve yer kabuğunu etkileme kapasitesi olmadığını defalarca açıklamıştır.
Benzer şekilde, düşük frekanslı ses dalgaları veya elektromanyetik dalgalar kullanarak büyük bir deprem oluşturmak teorik olarak mümkün değildir.
Dünya'nın devasa kütlesi ve tektonik hareketlerin büyüklüğü düşünüldüğünde, insan yapımı herhangi bir müdahale bu sistemleri etkilemeye yetecek güce sahip değildir.
Televizyon dizileri, izleyiciyi ekrana bağlamak için dramatik kurgular yaratır. Ancak gerçek hayatta, bilim ve jeofiziksel kanunlar çerçevesinde bir depremin dış güçler veya örgütler tarafından tetiklenmesi mümkün değildir.
Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alan bir ülkedir ve bu nedenle depreme karşı alınması gereken en önemli önlemler, sağlam yapılaşma ve bilimsel çalışmalarla belirlenen risk yönetimidir.
Bilime dayanmayan spekülasyonlar yerine, depreme karşı bilinçlenmek ve gerçekçi önlemler almak çok daha faydalı olacaktır.